काठमाडाैँ- हिन्दुहरूको महान चाड बडा दशैँ नेपालीहरुले प्रत्येक वर्ष भव्यताको साथ मनाउँदै आएका छन्। सरकारले पनि यसका लागि सार्वजनिक विदा दिने गरेको छ। दशैँ पर्व सामाजिक, सांस्कृतिक र आर्थिक हिसाबले राष्ट्रिय चाड हो।
दशैँ एक उत्सव, पारिवारिक पुनर्मिलन र उपहार आदानप्रदानको अविस्मरणीय पन्ध्र दिनको हिन्दू धर्मालम्बिहरुको एक सुन्दर, प्रतिबिम्बित चाड हो। ‘टिका’ र ‘जमरा’लाई पहिचान, आस्था र संस्कृतिका प्रतीकका रुपमा लिने गरिन्छ। दशैँमा आफ” भन्दा ठूलाबाट आशीर्वाद लिने प्रचलन छ।
हिन्दु चाड दशैँलाई प्रायः विजया दशमी पनि भन्ने गरिन्छ। दशैँमा विश्वव्यापी रुपमा दुर्गा देवीको पूजा, प्रार्थना गरिन्छ। वीरता र पराक्रमको प्रतीक देवी दुर्गालाई उन्नति र समृद्धि सुनिश्चित गर्नको लागि पूजा गरिन्छ र बलि चढाइन्छ।
खोटाङ घर भई काठमाडौँमा ब्याच्लर पढ्दै गरेकी सुस्मा बस्नेत भन्छिन् दशैँले हाम्रो बस्नेत परिवारमा खुसी ल्याउँछ, मलाई नयाँ बर्षको क्यालेन्डर आउने बित्तिकै दशैँ कैले परेछ भनि हेर्न मन लाग्छ। दशैँमा आमाले बनाउने रोटी, दुखलाई उडाउने त्यो चङ्गा, मिठा मिठा मासुका परिकार अनि पारिवारिक भेला सम्झदैँ आनन्द लाग्छ, उनि भन्छिन्,‘आफु धार्मीक र पारिवारिक माहोल पनि बाहुन भएकोले होला दशँैमा पुजा गरिने, नवदुर्गा माताको विशेष पूजा गर्ने प्रचलन छ।’
दशैँ घटस्थापनाको दिनबाट दशैँ सुरु भएको मानिन्छ। यस दिन, पवित्र भाँडोमा पवित्र जलले जौको बीउ छरि यसलाई गाईको गोबरले छोपेर अध्यारो कोठामा राखिन्छ। यसले चाडपर्वको आरम्भ र देवी दुर्गाको पूजालाई जनाउँछ।
सप्तमीको दिन कलश खोलिन्छ र जमरा भनेर चिनिने जौ हटाइन्छ। यस दिन नेपाली सेनाले परेड खेलेर फूलपाती भित्राउने चलन छ।
आठौँ दिनलाई महाअष्टमी पनि भनिन्छ। यो दशैँको सबैभन्दा महत्वपूर्ण दिन मानिन्छ। पशुबलि, विशेष गरि देवी दुर्गाको सम्मान गर्न र उनको आशीर्वाद लिन मन्दिरहरूमा विशेष पुजा गरिन्छ।
नवमीमा नवौँ दिनमा धर्माालम्बिहरू देवी दुर्गालाई समर्पित मन्दिरहरूमा पुजा गरी बलि चढाउने गर्छन्। नेपालमा यस दिन विशेष गरीे घरहरू सजाई, परिवारहरू भोज र सांस्कृतिक गतिविधिहरूको लागि भेला हुने गरिन्छ।
दशौँ दिन विजया दशमी हो। यो दशैँको अन्तिम दिन र सबैभन्दा आशाजनक दिन हो। यस दिन ज्येष्ठ नागरिकले कान्छो आफन्तको निधारमा टिका लगानुको साथै मित्र, आफन्त र शुभचिन्तकहरू बीच समृद्धि र सफलताका आशीर्वाद आदानप्रदान गर्ने गर्छन्। नेपालमा ठूलाहरूले सानालाई माया र आशीर्वादको प्रतीकको रूपमा दक्षिणा दिने चलन छ।
नेपालीहरूको महान् चाड भएकोले दशैँलाई शक्तिमाथि सद्गुरु देवताको विजयको रुपमा हेर्ने गरिन्छ। दशैँको १५ दिनको अवधिमा नेपालीहरुले नयाँ लुगा, उपहार र अन्य सामानहरू किन्नको लागि व्यवसायको अर्को आम्दानीको स्रोत सिर्जना गर्छन् जसबाट पारिवारिक आर्थिक स्थिति सुधार हुदैँ जान्छ।
नेपालको दशैँ चाड परिवारको पुनर्मिलन र मानिसहरू बिच भेट्ने समयको रूपमा बढी चिनिन्छ। टाढाटाढा रहेका आफन्त तथा साथीभाई जम्मा भई संस्कृति जस्तोसुकै भए पनि सामान्य जीवनमा रमाई एक वातावरण सिर्जना गरी उपहार, भोज र पेय पदार्थहरू रमाएर आफन्तहरूसँग नजिकको महसुस गर्छन्। नेपालमा हुने दशैँ बिदा नेपालमा हुने सबैभन्दा लामो बिदा हो। जुन समयमा टाढाटाढा भएकाहरू पनि गाउँमा फर्की रमाउँछन्।
